MENU

  • fr
  • nl
  • en
  • Een jaar na het begin van de gezondheidscrisis heeft de vereniging DUO for a JOB een enquête gehouden bij de duo’s die in 2020 bij de organisatie actief waren. 130 jonge werkzoekenden met een migratieachtergrond en 195 mentoren deden mee aan de rondvraag. De vaststellingen? De coronacrisis heeft geleid tot minder jobkansen en meer sociale en financiële problemen voor deze jongeren. De toegang tot de openbare dienstverlening is moeilijker geworden en de omschakeling naar een volledig digitale jobzoektocht is voor een deel van de jongeren problematisch.

    ONGELIJKE START AAN DE MEET

    Lang voor de economische crisis als gevolg van de pandemie werden jongeren met een migratieachtergrond al geconfronteerd met ongelijkheden op de arbeidsmarkt: moeilijke toegang tot werk, discriminatie, onzekere jobs, deeltijdwerk of tijdelijk werk, sociale problemen, enz. De arbeidsparticipatie van jongeren van Belgische afkomst (61%) is veel hoger dan die van jongeren van niet-Europese origine (36%). DUO for a JOB is hierop uitgebreid ingegaan in haar ervaringsverslag.  

    BIJKOMENDE OBSTAKELS DREIGEN DE KLOOF NOG GROTER TE MAKEN

    De huidige context dreigt deze situatie te verergeren. Het aantal vacatures is in 2020 gedaald en de jeugdwerkloosheid is verhoudingsgewijs sterker gestegen dan in andere leeftijdsgroepen. In Brussel piekt de jeugdwerkloosheid zelfs op 28%. Jongeren met een migratieachtergrond hebben vaker laagbetaalde, onzekere, deeltijdse of tijdelijke jobs. Ze worden hard getroffen door de gezondheidscrisis en lopen een groter risico in precaire omstandigheden terecht te komen.

    De resultaten van onze enquête bevestigen deze vaststellingen:

    57

    van de jongeren zegt dat hun sector in crisis verkeert

    83

    van de jongeren vindt het moeilijker om een sollicitatiegesprek te krijgen

    64

    van de mentoren is van mening dat de jobmogelijkheden van hun mentee aanzienlijk verminderd zijn

    Twee vaststellingen dringen zich op. Enerzijds zijn de belangrijkste moeilijkheden waarmee deze jongeren te kampen hebben in de afgelopen maanden niet verdwenen: talenkennis, gebrek aan zelfvertrouwen, gebrek aan inzicht in de arbeidsmarkt of de moeilijkheid om vacatures te vinden en erop te solliciteren,… Allemaal obstakels die de jongeren moeten overwinnen om toegang te krijgen tot de arbeidsmarkt. Gebrek aan kennis van culturele codes bij de zoektocht naar werk en het ontbreken van relevante netwerken blijven ook tot de meest geciteerde moeilijkheden behoren. Anderzijds doen zich vanaf maart nieuwe moeilijkheden voor of komen deze veel vaker naar voren, zoals problemen met de toegang tot openbare diensten, kinderopvang of een gebrek aan zelfvertrouwen.

    Als we de antwoorden van de jongeren die deze vragen mondeling hebben beantwoord, afzonderen, zien we dat de toegang tot diensten de grootste moeilijkheid wordt en dat het belang van het gebrek aan digitale vaardigheden toeneemt.

    1

    Problemen met de toegang tot openbare diensten

    2

    Gebrek aan talenkennis

    3

    Moeite met het maken van een CV, motivatiebrief, LinkedIn-profiel,…

    4

    Gebrek aan digitale vaardigheden

    DE SOCIALE EN FINANCIËLE SITUATIE VAN JONGEREN VERSLECHTERT

    Naast de verminderde arbeidskansen hebben jongeren als gevolg van de crisis met een aantal bijkomende uitdagingen te maken gekregen. Meer dan een op de twee jongeren stelt dat hun sociale (54%) en financiële situatie (56%) tijdens de pandemie is verslechterd. Het opleidingsniveau speelt  hierin een belangrijke rol: hoe lager het opleidingsniveau, hoe groter de sociale en financiële problemen. 

    “Het jaar 2020 was een heel moeilijk jaar voor mij en mijn gezinnetje. Voor corona werden we uit ons huis gezet en sliepen we in onze auto zonder verwarming, midden in de winter. Toen, rond februari, vond ik een tijdelijke job. Daarna sliepen we in een hotel (al het geld dat ik per week verdiende werd gebruikt om het hotel te betalen). In april moest iedereen het hotel verlaten omwille van de coronamaatregelen. We begonnen weer in de auto te slapen. Toen zei een vriend die in een gekraakt appartement woonde, dat we zijn huisbaas een som geld moesten betalen om ons op te nemen. We zaten daar mooi in quarantaine, zonder water of elektriciteit. Rond augustus gooide de huisbaas al onze spullen weg, kleren, souvenirs, etc … Kortom, we waren alles kwijt” Christian, 33 jaar, Brussel

    De belangrijkste sociale problemen in deze periode zijn problemen bij het verkrijgen van sociale uitkeringen (meer dan 1 op de 3 jongeren), de beroeps- en taalopleiding die werd onderbroken, problemen in verband met huisvesting (of het samenwonen met familieleden), administratieve problemen (meer dan 1 op de 4 jongeren) en juridische problemen.

    Ook de psychologische impact is niet te verwaarlozen: bijna de helft van de ondervraagde jongeren (46%) voelt zich geïsoleerd en iets meer dan de helft (53%) zegt moeite te hebben om de energie en de motivatie te vinden om een job te zoeken.

    “Ik woon alleen in België en ik heb hier geen familie. Ik ben tijdens de pandemie ook nog verhuisd en kende niemand in mijn nieuwe stad. Begin dit jaar ben ik begonnen met een praktijkopleiding van de VDAB. Dat is voltijds en wel ter plaatse, zo leer ik praktisch Nederlands en heb ik sociaal contact” Yonas*, 27 jaar, Mechelen

    PUBLIEKE DIENSTVERLENING IS NIET VOLDOENDE TOEGANKELIJK

    De publieke dienstverlening blijkt onvoldoende bereikbaar, waardoor heel wat problemen niet of onvoldoende worden gedetecteerd en opgelost. Meer dan de helft (58%) van de ondervraagde jongeren hadden tijdens de pandemie moeite om overheidsdiensten te bereiken. De redenen hiervoor zijn het gebrek aan fysieke afspraken, moeilijkheden om telefonisch contact te krijgen, en lange wachttijden op een antwoord per e-mail. 

    “Het is moeilijk om een afspraak te krijgen, en als ik een afspraak maak, duurt het een maand, twee maanden. Wanneer je bijvoorbeeld een dringend attest nodig hebt, zoals een attest gezinssamenstelling, of om iets aan te vragen, dan moet je wachten op een afspraak over een maand, of meerdere weken, het is ongelooflijk. Het is heel moeilijk, het is niet enkel zo bij de gemeente, het is overal.” Aziza, 26 jaar, Brussel

    Al vóór de impact van COVID-19 was het gebrek aan adequate informatie een belangrijke moeilijkheid voor onze jonge mentees. Jongeren, vooral nieuwkomers, hebben geen referentiepunt om informatie te vinden en te begrijpen. Taal is een barrière omdat de meeste websites enkel in het Frans en/of Nederlands beschikbaar zijn, en de diensten geen tolken hebben en administratief jargon gebruiken dat onbegrijpelijk is voor iemand wiens moedertaal niet het Frans of Nederlands is. 

    Het gebrek aan alternatieven voor digitaal of telefonisch contact heeft dit obstakel naar de toegang tot openbare diensten dan ook versterkt. Deze extra belemmeringen houden een concreet risico in dat jongeren met een migratieachtergrond hun aansluiting bij het systeem verliezen. Het is dan ook absoluut noodzakelijk drop-out situaties te vermijden. Administratieve moeilijkheden van jongeren zouden enkel groter worden en zouden kunnen leiden tot situaties van rechteloosheid en een spiraal van precariteit.

    EEN DIGITALE TRANSITIE MET TWEE SNELHEDEN?

    De resultaten van dit onderzoek bevestigen de bestaande analyses over de digitale transitie: een deel van de samenleving kan het tempo van de digitalisering niet bijhouden. Meer dan een op de drie (38%) jongeren uit onze rondvraag had moeite een job of opleiding op het internet te zoeken. Ook hier zijn er aanzienlijke verschillen tussen de profielen: bijna 8 op de 10 jonge universitairen zeggen zich geen zorgen te maken over het zoeken naar een job op het internet, terwijl 70% van de jongeren zonder secundair diploma wel hier wel moeite mee heeft. De moeilijkheden die zij voornamelijk noemen zijn gebrek aan know-how, gebrek aan materiaal en gebrek aan ondersteuning. 

    In deze periode van “noodgedwongen” digitalisering zien we echter ook een enorme veerkracht en aanpassingsvermogen. Driekwart van de jongeren geeft aan dat ze nieuwe digitale vaardigheden hebben verworven. De meerderheid zegt het zichzelf te hebben aangeleerd. In mindere mate vermelden ze de aanschaf van materiaal en het volgen van lessen als redenen voor de verbetering van hun vaardigheden. 

    “Ik heb een deel van mezelf ontdekt. Al die jaren, wanneer men tegen mij zei “doe dit op het internet” en ik zei “nee ik ben er niet goed in”, was dat omdat ik het niet probeerde. Nu ik geen keus had en dat ik alles via internet moet doen en met zeer lange wachttijden voor fysieke afspraken, heb ik iets over mezelf geleerd. Als ik mezelf dwing, kan ik het doen.” Ahmed*, 30 ans, Brussel  

    Van degenen die ondersteuning kregen, zegt 82% hulp te hebben gekregen van hun mentor. Het belang van geïndividualiseerde en flexibele coaching op maat van de jongere – zoals bijvoorbeeld de mentoring bij DUO for a JOB – mag hier niet onderschat worden. 

    Vanaf juni 2020 heeft DUO for a JOB haar mentorprogramma gedigitaliseerd om de toegang voor iedereen te kunnen garanderen, zowel digitaal als face-to-face in onze lokalen. Vanaf het moment dat wij onze activiteiten hebben hervat, zijn de kantoren open gebleven. Naast de aangepaste dienstverlening (uitlenen van computerapparatuur, opleiding) merken wij op dat het van essentieel belang blijft om in elke fase een face-to-face alternatief aan te bieden. Voor een aantal jongeren is digitaal namelijk geen optie. De redenen hiervoor zijn een gebrek aan ICT-kennis en vaardigheden, een gebrek aan materiaal of een gebrek aan kennis over het gebruik van de digitale tools en hun ‘culturele codes’ (hoe verzend je een sollicitatie per mail, in welke vorm verstuur je je CV,…). Mentoren wijzen daarnaast ook op taalproblemen, de kwaliteit van de relatie, het gebrek aan gezelligheid en gevoeligheid, de moeilijkheid vertrouwen op te bouwen en het non-verbale te begrijpen… Zoveel elementen die moeilijk in cijfers te vatten zijn, maar die de kern vormen van de menselijke ondersteuning van de mentoren.

    Ondanks de digitalisering van onze diensten werkte slechts 39% van de duo’s uitsluitend digitaal. Uit deze cijfers blijkt de grote behoefte aan persoonlijke fysieke ontmoetingen, althans ten dele.

    ENKELE PISTES VOOR EEN INCLUSIEVERE TOEKOMST

    Aangezien de crisis de bestaande ongelijkheden heeft verscherpt, moet het economisch herstelplan meer dan ooit rekening houden met de obstakels waarmee kwetsbare groepen op de arbeidsmarkt worden geconfronteerd. Wat de integratie van jongeren met een migratieachtergrond op de arbeidsmarkt betreft, blijven de aanbevelingen voor hervormingen die vóór de crisis zijn geformuleerd, onder andere door Unia (socio-economische monitoring) en door DUO for a JOB, relevant. Enkele nieuwe aandachtspunten dringen zich op.

    Bij het bestrijden van ongelijkheid en precariteit blijven de sociale zekerheid en de openbare dienstverlening de instrumenten bij uitstek om ervoor te zorgen dat de meest kwetsbaren niet uit de boot vallen. Het is dan ook van essentieel belang ervoor te zorgen dat de toegang voor iedereen gewaarborgd is. Hoewel het natuurlijk nuttig is om diensten te digitaliseren, is het noodzakelijk om de mogelijkheid tot face-to-face contact te behouden voor diegenen die dat nodig hebben. In het bijzonder voor kwetsbare personen, waaronder bijvoorbeeld nieuwkomers met een taalachterstand, kortgeschoolden of mensen met psychische problemen.

    We moeten te allen tijde vermijden dat de versnelde digitalisering nieuwe ongelijkheden creëert – of oude ongelijkheden verergert. De digitale evolutie biedt ontegensprekelijk mogelijkheden, maar er zal meer geïnvesteerd moeten worden in het ter beschikking stellen van materiaal en opleidingen opdat niemand achterblijft. Er zal ook expertise moeten worden opgebouwd over de de inclusieve digitalisering van diensten (mentoring inbegrepen) door goede praktijken uit te wisselen. Maar dat niet alleen. Om de meest kwetsbare groepen aan boord te houden, is het nodig geïndividualiseerde begeleiding en ondersteuning mogelijk te maken.

    Aissatou*, 29 jaar oud, Brussel

    “2020 is een periode die ik nooit zal vergeten. Voor corona had ik al persoonlijke problemen omdat de vader van mijn kinderen net voor het uitbreken van de pandemie weggegaan is. Het was een zeer moeilijke tijd, maar ik moest volhouden voor mijn vier kinderen. Ik was op zoek naar een job. Maar met corona stuitte ik op een hoop moeilijkheden die me veel stress bezorgden.
    Ten eerste heb ik veel moeite met computers, ik heb er geen benul van. Hoe vind ik een job? Naar wie moet ik gaan? Wat kan ik doen om contacten te leggen? Door corona zie je niemand, niemand ziet jou, en het ergste van alles: je krijgt geen antwoord aan de telefoon. Ik zat echt vast.
    Ik ben afgestudeerd als kinderverzorgster, maar ze hebben de wet nog niet zo lang geleden veranderd, nu moet ik ook mijn diploma secundair onderwijs hebben en die heb ik niet. Dus ik moet opnieuw een opleiding doen, maar nu alles digitaal is, zou het me teveel stress geven en ik denk dat ik het niet zou kunnen, om dit allemaal online te doen…
    Het OCMW heeft me een bon gegeven om een computer te kopen, en ik wil echt een opleiding volgen om het te leren. Ik weet niets van computers. Maar het zit in mijn doelstellingen, ik moet dat kunnen, want ik kan niet altijd iemand om hulp vragen.”

    DUO for a JOB, klaar om deel uit te maken van de oplossing

    DUO for a JOB biedt relevante ondersteuning op drie cruciale gebieden voor het  herstelplan. Ten eerste bevordert mentoring de beroepsintegratie van jongeren met een migratieachtergrond en helpt het mensen in kwetsbare situaties de aansluiting met het systeem niet te verliezen.

    Het herstelt ook de solidariteit tussen de generaties en helpt het isolement van jong en oud te bestrijden. Vijftigplussers behouden sociaal contact en versterken hun plaats in de samenleving door hun ervaring door te geven. 

    Tenslotte zou het gebrek aan ontmoeting en contact, in een periode die economisch en sociaal moeilijk is voor veel mensen en in combinatie met een reeds verdeelde en gespannen publieke opinie, kunnen leiden tot een toename van polarisatie. Het is dan ook van het grootste belang platformen te bieden voor ontmoeting en uitwisseling tussen burgers om de dialoog in stand te houden en verbinding te creëren, op basis van openheid en wederzijds respect.

    *Alle voornamen zijn veranderd om de privacy te garanderen